Przemoc rówieśnicza w dobie Internetu – dlaczego musimy działać już teraz?

Przemoc w szkołach – problem, który narasta

Tragedia Julii, nastolatki, która nie wytrzymała presji rówieśniczej przemocy, to kolejny bolesny sygnał, że nasze szkoły nie zapewniają uczniom bezpieczeństwa. Przemoc rówieśnicza, choć istniała zawsze, w dobie Internetu i social mediów przybrała nowy, bardziej brutalny wymiar. Ofiary nie mogą już „uciec” do domu – hejt i prześladowanie przenoszą się do sieci, stając się wszechobecne.

To nie jest odosobniony przypadek. Każdego dnia w polskich szkołach dzieci i młodzież przeżywają podobny koszmar. Przemoc psychiczna, wyśmiewanie, poniżanie, wykluczanie społeczne, a nawet przemoc fizyczna – to wszystko sprawia, że ofiary tracą poczucie wartości, chęć do życia, a czasem – w najtragiczniejszych przypadkach – dochodzi do tragedii.

Dlaczego wrażliwe i utalentowane osoby są ofiarami przemocy?

Wielu uczniów, którzy padają ofiarą przemocy, to dzieci i młodzież wyróżniające się w jakiś sposób – intelektualnie, artystycznie, społecznie. Zamiast wsparcia i uznania, spotykają się z zazdrością i agresją.

reklama

Najczęstsze powody, dla których wrażliwe osoby stają się ofiarami przemocy rówieśniczej:

• Nie pasują do schematu – Grupy rówieśnicze często funkcjonują na zasadzie „bycia takim jak inni”. Dzieci, które są inne – bardziej wrażliwe, utalentowane, myślące inaczej – mogą być postrzegane jako zagrożenie dla grupowej „normy”.
• Nie odpowiadają agresją – Wrażliwe dzieci nie biorą udziału w brutalnych grach siłowych i nie reagują przemocą na przemoc, co sprawia, że są łatwym celem.
• Mechanizm kozła ofiarnego – W wielu klasach panuje niepisana hierarchia, w której wyznacza się jedną osobę do poniżania. Reszta dołącza do ataku, aby nie stać się kolejną ofiarą.
• Zazdrość i kompleksy agresorów – Uczniowie, którzy mają problemy z samooceną, często odreagowują swoje frustracje na tych, którzy odnoszą sukcesy, np. są utalentowani muzycznie, dobrze się uczą lub mają nietypowe pasje.

Dlaczego nauczyciele i szkoły nie reagują?

Jednym z największych problemów w walce z przemocą rówieśniczą jest brak odpowiednich działań ze strony dorosłych – nauczycieli, dyrektorów szkół, a nawet rodziców. W wielu przypadkach problem jest ignorowany lub bagatelizowany.

Najczęstsze powody braku reakcji:

• Brak kompetencji – Wielu nauczycieli nie wie, jak skutecznie interweniować, a system nie dostarcza im narzędzi do skutecznego działania.
• Strach przed rodzicami agresorów – Szkoły często unikają konfliktów z wpływowymi rodzicami, którzy potrafią bronić swoich dzieci nawet w oczywistych przypadkach agresji.
• Zamiatanie problemu pod dywan – Dyrekcje szkół niechętnie przyznają się do problemów z przemocą, bo może to negatywnie wpłynąć na wizerunek placówki.
• Mentalność „tak było zawsze” – Wielu dorosłych wciąż uważa, że „dzieci zawsze się wyzywały i biły” i że to naturalna część dorastania.
• Przeciążenie pracą? – Jeden z nauczycieli, który z oczywistych powodów chce pozostać anonimowy, powiedział wprost, że nie mają za to płacone dodatkowo, aby takie problemy rozwiązywać, często pracują w kilku szkołach i mają dość własnych problemów.

Jak wygląda sytuacja w innych krajach?

Przemoc rówieśnicza to problem globalny, jednak wiele państw podjęło skuteczne działania, aby z nią walczyć.

• USA – Wprowadzono programy edukacyjne i przepisy zobowiązujące szkoły do natychmiastowej reakcji na przemoc.
• Japonia – Problem „ijime” (przemocy psychicznej i fizycznej) jest poważny, ale rząd wprowadza strategie mające na celu jego eliminację.
• Kraje skandynawskie – Wprowadziły systemowe programy antyprzemocowe, takie jak norweski program Olweusa, który skutecznie zmniejsza poziom agresji w szkołach.

Apel do polityków: Czas na realne działania przeciw przemocy rówieśniczej!

Historia Julii, jak i wielu innych ofiar przemocy rówieśniczej, nie może pozostać tylko smutnym wspomnieniem. Jako społeczeństwo musimy podjąć zdecydowane kroki.

1. Wsparcie dla nauki domowej i zdalnej

Dla wielu dzieci, zwłaszcza tych, które padają ofiarą przemocy, szkoła to miejsce lęku i stresu. Dlaczego system nie daje im wystarczającej alternatywy? Edukacja domowa i nauka zdalna mogą być dla nich szansą na rozwój w bezpiecznym środowisku, system powinien bardziej wspierać i rozbudowywać system edukacji domowej. Dawać alternatywę, skoro inaczej nie radzą sobie z problemem.

2. Realne wsparcie psychologiczne w szkołach

Obecnie psychologowie szkolni są przeciążeni pracą lub w ogóle ich nie ma. Albo, zajęcia z psychologiem szkolnym polegają na odrabianiu lekcji, lub godzinie na granie w gry. Było tak za naszych czasów bardzo często i – rozmawiając z dziećmi – w wielu szkołach dalej tak jest. Każda szkoła powinna mieć stały zespół specjalistów dostępnych dla uczniów i wychodzących do nich, a nie chowających się w swoim gabinecie. Z całym szacunkiem dla pedagogów, którzy faktycznie się angażują, ale osoby, które są w tym środowisku dobrze wiedza, że to jeszcze nie jest standardem. Lekcje wychowawcze w szkołach tez w dużej mierze są czasem na odrabianie lekcji i wspólne granie w gry. A jest tyle wartościowych materiałów do. np. wspólnego obejrzenia i omówienia z młodzieżą, np. Reżyser Życia, co uważamy za wręcz obowiązkowe.

3. Zero tolerancji dla przemocy – koniec z bezkarnością agresorów

Konieczne jest wprowadzenie jasnych procedur – jeśli nauczyciel lub dyrekcja ignoruje przypadki przemocy, powinien ponosić odpowiedzialność. Szkoły muszą mieć obowiązek zgłaszania poważnych incydentów, a agresorzy powinni ponosić konsekwencje. Jeżeli sama matka dziewczyny, która prześladowała nieżyjącą już dziewczynkę usłyszała od swojej córki, że jedyna konsekwencja, jaka jej grozi, to pogrożenie palcem przez kuratora, to znaczy, że faktycznie system jest zły.

4. Edukacja systemowa – zmiana mentalności od najmłodszych lat

Przemocy nie wyeliminujemy, jeśli będziemy reagować dopiero po fakcie. Potrzebujemy gruntownych zmian w edukacji – od przedszkola po szkoły średnie – gdzie dzieci będą uczyć się empatii, komunikacji i rozwiązywania konfliktów bez przemocy. A może warto wdrożyć większe działania osób nie związanych z pedagogiką? Może takie osoby będą miały bardziej neutralne podejście? A może lekcje z policją? Prawnikiem?

Nie możemy dłużej czekać!

Przemoc rówieśnicza to nie jest „naturalna” część dorastania – to poważny problem społeczny. Każdy dzień zwłoki to kolejna krzywda wyrządzona dzieciom, które powinny czuć się bezpiecznie w swoich szkołach.

Apelujemy do polityków i decydentów: przestańcie udawać, że problem nie istnieje. Czas na realne zmiany – większe wsparcie psychologiczne w szkołach, rozwój edukacji domowej i zdalnej, surowsze przepisy wobec agresorów i obowiązkowe programy przeciwdziałania przemocy.

Nie możemy dłużej pozwalać, by kolejne dzieci płaciły za bezczynność odpowiedzialnych za to dorosłych, swoim życiem!